วัตถุประสงค์
1.สามารถบอกลักษณะระบบนิเวศต่างๆในเขตพื้นที่น้ำกร่อย-น้ำเค็ม
2.สามารถบอกลักษณะการดำรงชีวิตและการปรับตัวของสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่ในทะเลได้

          ทะเลและมหาสมุทรเป็นแหล่งน้ำที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในโลก  ประเทศไทยมีชายฝั่งทะเลยาวประมาณ  1,874.80  กิโลเมตร  และมีพื้นที่ชายฝั่งทะเลยาวประมาณ  456,280  ตารางกิโลเมตร  โดยจัดเป็นทะเลที่สวยที่สุดติดอันดับ 1 ใน 10 ของโลก  ทะเลไทยมีความอุดมสมบูรณ์สูงเมื่อเทียบกับท้องทะเลของประเทศอื่น ๆ แบ่งออกเป็น 2 ฝั่ง คือฝั่งอ่าวไทย และฝั่งอันดามัน  อ่าวไทยมีสภาพเป็นชายฝั่งน้ำตื้นที่มีความลึกสูงสุดเพียง 85เมตรเท่านั้น  และยังได้รับอิทธิพลจากน้ำจืดจำนวนมาก  ทำให้น้ำทะเลในอ่าวไทยมีความเค็มค่อนข้างต่ำ นอกจากนี้น้ำทะเลยังมีความโปร่งใสน้อย  เนื่องจากมีตะกอนถูกพัดพาลงสู่อ่าวไทยในปริมาณมาก  สำหรับฝั่งอันดามันน้ำมีความโปร่งใสสูงและมีความเค็มค่อนข้างคงที่  แสงสามารถส่องลงไปได้ลึกและมีชนิดของสัตว์ทะเลที่มีความหลากหลายสูงกว่าทางฝั่งอ่าวไทย

1. ระบบนิเวศป่าชายเลน
          ป่าชายเลนเป็นป่าไม่ผลัดใบมีกลุ่มของพืชใบกว้างที่มีใบเขียวตลอดปีพบอยู่ในบริเวณน้ำลงต่ำสุดและน้ำขึ้นสูงสุด บริเวณชายฝั่งทะเลและปากแม่น้ำ จัดเป็นเขตน้ำกร่อย ดินเป็นเลนหรือโคลน ซึ่งเป็นบริเวณที่อยู่อาศัยของสิ่งมีชีวิตหลายชนิด เป็นที่วางไข่ เป็นแหล่งอาหาร และเจริญเติบโตของสัตว์น้ำนานาชนิด และเป็นแหล่งผลิตอาหารโปรตีนที่สำคัญ
บริเวณปากแม่น้ำขนาดใหญ่ช่วงใกล้จะออกทะเลจะมีสภาพคล้ายบึงต้นโกงกาง เป็นแหล่งอาหาร ที่หลบภัย ตลอดจนที่ขยายพันธุ์ของสัตว์น้ำนานาชนิด ในธรรมชาติท้องน้ำในบริเวณนี้จะเป็นโคลนตม ยากต่อการทรงตัวของต้นไม้ทั่วไป ด้วยเหตุนี้ธรรมชาติของต้นโกงกางจึงต้องออกรากแตกกิ่งก้านสาขาออกไปรอบต้นเพื่อใช้ค้ำยันไม่ให้ลำต้นหลุดลอยไปกับกระแสน้ำ ทัศนียภาพใต้น้ำของป่าโกงกางจึงทำให้มองดูแปลกตา
ระบบนิเวศน้ำกร่อยที่พบเป็นระบบนิเวศป่าชายเลน หาดทรายและหาดหินซึ่งเป็นบริเวณที่เชื่อมต่อกัน           บริเวณดังกล่าวเป็นบริเวณที่ได้รับผลกระทบจากน้ำจืด น้ำเสียจากอาคารบ้านเรือนที่ไหลมารวมกันบริเวณปากแม่น้ำและป่าชายเลน จึงเป็นแหล่งรวบรวมทั้งตะกอนดิน แร่ธาตุ สารพิษและสารอาหารต่าง ๆ ที่จำเป็น ทำให้มีความหลากหลายทางชีวภาพสูง
พรรณไม้ที่ขึ้นในบริเวณนี้ ได้แก่ โกงกางใบเล็ก โกงกางใบใหญ่ โกงกางหัวสุม แสม ลำพู ลำแพน เป็นต้น
สัตว์ที่พบในบริเวณนี้ มีความหลากหลายมาก ทั้งจำนวนชนิดและความหนาแน่นของประชากร เนื่องจากบริเวณนี้มีแหล่งที่อยู่อาศัยมากมาย เช่น
           -  พวกที่อาศัยอยู่ตามพื้นผิวดิน ได้แก่ ปลาตีน ปูเสฉวน หอยทะเลบางชนิด
           -  พวกที่อยู่ตามใต้ผิวดิน ได้แก่ ไส้เดือนทะเล ปูแสม ปูก้ามดาบ กุ้งดีดขัน
           - พวกที่อยู่ในน้ำ ได้แก่ กุ้งแชบ๊วย กุ้งกุลาดำ ปลานวลจันทร์ทะเล ปลากะพงขาว ปลาเก๋า เป็นต้น
           - พวกที่อาศัยอยู่ตามต้นไม้ ใบไม้ รากโกงกาง ได้แก่ หอยนางรม ทากทะเล หอยขี้นก ปูแสม เพรียงหิน แมลง นกชนิดต่าง ๆ ตลอดจนสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ได้แก่ ลิงแสม ค่าง เป็นต้น

สัตว์น้ำในระบบนิเวศป่าชายเลน
          1. ปลานวลจันทร์ทะเล MILKFISH : Chanos chanos
          รูปร่างคล้ายกระสวย ตากลมใสมีเยื่อไขมันคลุม ครีบหลังเป็นก้านครีบอ่อนทั้งหมด เกล็ดเล็ก ลำตัวด้านบนเป็นสีเขียวอมน้ำเงินและค่อย ๆ จางลงมาด้านท้องเป็นสีเงิน อาศัยอยู่ตามชายฝั่งทะเลทั่วไป วัยอ่อนอยู่ในบริเวณน้ำกร่อย เมื่อโตขึ้นจึงจะออกไปอาศัยอยู่ในทะเล ขนาดใหญ่สุด 150 เซนติเมตร มีน้ำหนักกว่า 10 กิโลกรัม กินแพลงก์ตอนเป็นอาหาร
          2. ปลาตะกรับเสือดาว, กระทะ, แปบลาย, เสือดาว, ตะกรับ SPOTTED SCAT, GREEN SCAT : Scatophagus argus
          ลำตัวกว้างและแบนข้างมาก ตัวสีเขียวปนเหลืองเป็นมันแวววาว  ใต้ท้องสีเงินยวงมีจุดกลมสีดำประกระจายอยู่ทั่วไป  อยู่รวมเป็นฝูงใหญ่  พบตามชายฝั่งของทวีปเอเชีย  แอฟริกาฝั่งมหาสมุทรอินเดีย  และทางตอนเหนือของทวีปออสเตรเลียจนถึงชายฝั่งตะวันตกของหมู่เกาะแปซิฟิค  ขนาดโตเต็มที่ประมาณ 35 เซนติเมตร กินสัตว์หน้าดินและพืช เป็นปลาสวยงาม
          3. ปลาเฉี่ยว ผีเสื้อเงิน หรือสะโหร่งแขก MALAYAN ANGEL, SILVER BATFISH : Monodactylus argenteus
          ลำตัวป้อมสั้นเป็นรูปสี่เหลี่ยม ครีบหลังและครีบก้นยื่นยาว ตัวสีเงินเหลือบเป็นประกาย ครีบหลังสีเหลืองมีลายคาดตามขวางผ่านตา และบริเวณขอบแผ่นปิดเหงือก  พบบริเวณปากแม่น้ำ ป่าชายเลน และแนวปะการัง มีขนาด 8 – 12 เซนติเมตร กินพวกสัตว์น้ำขนาดเล็ก เป็นปลาสวยงาม
          4. ปลากะบอก GREEN BACKED : Liza tade
          ลำตัวกลมเรียว แนวสันหลังเกือบเป็นเส้นตรง ตาโต  เกล็ดใหญ่  ครีบหลังแยกเป็นสองตอน  ลำตัวด้านหลังสีเทาอมดำ ด้านท้องสีขาวบริเวณปลายหางมีสีดำเรื่อ มักอยู่รวมกันเป็นฝูง  อาศัยอยู่ตามริมชายฝั่งที่เป็นพื้นโคลนและบริเวณปากแม่น้ำ ป่าชายเลน มีขนาดประมาณ 20 เซนติเมตร กินแพลงก์ตอนและตะไคร่น้ำ เป็นอาหาร

2. ระบบนิเวศหาดหิน – หาดทราย
          2.1หาดหิน (Rocky Shore)
          หินที่บริเวณหาดหินส่วนใหญ่เป็นหินแกรนิตซึ่งเกิดจากภูเขาไฟ นอกจากนั้นยังมีหินปูน หินทรายและหินชนวน สิ่งมีชีวิตที่จะอาศัยอยู่บริเวณนี้จะต้องมีการปรับตัวต่อสภาวะแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลงตลอดเวลา ทั้งการปรับตัวทางสรีระและพฤติกรรมเพื่อให้ดำรงชีวิตสืบทอดเผ่าพันธุ์ได้ เช่น หอยมะระ(Rock Shell)จะมีเปลือกหนาเพื่อป้องกันการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิ และลดการระเหยของน้ำภายในร่างกาย ส่วนพวกกุ้งดีดขัน(Common Snapping Shrimp) จะหลบอยู่ตามใต้ก้อนหิน หรือโพรงหินเพื่อลดการสูญเสียน้ำ เพรียงหิน(Rock banacle) และหอยสองฝาจะปิดเปลือกสนิทเวลาที่น้ำลง ส่วนพวกหอยฝาเดียวจะขับเมือกออกมาซึ่งมีลักษณะคล้ายแผ่นฟิล์มบางๆเคลือบลำตัวไว้เพื่อป้องกันการระเหยของน้ำ หอยแมลงภู่มีหนวด(Byssus) ที่ช่วยในการยึดก้อนหินหอยบางชนิดอยู่รวมกันเป็นกลุ่ม ทั้งนี้ก็เพื่อช่วยในการยึดเกาะและลดแรงกระแทกของคลื่น
          2.2หาดทราย (Sandy Beach)
          หาดทรายเกิดจาก การผุกร่อนของหินแกรนิตหรือทราย รวมทั้งเศษซากสิ่งมีชีวิตที่ถูกพัดพาและทับถม ขนาดและสีของทรายจแตกต่างกันตามโครงสร้างของหินต้นกำเนิดและวิธีการสลายตัว ระบบนิเวศหาดทรายช่วยลดแรงปะทะของคลื่นก่อนจะเข้ากระทบฝั่ง เนื่องจากสภาพทางธรณีของชายหาดทรายมีลักษณะราบเรียบ เปิดโล่ง ไม่มีที่หลบซ่อนกำบัง สิ่งมีชีวิตที่อยู่ในระบบนี้ต้องมีการปรับตัวมาก เช่น หอยทับทิม และหอยเสียบต้องฝังตัวหรือขุดรูอยู่ในทราย เพื่อหลบเลี่ยงความร้อนจากแสงแดด ปูลมมีปลายขาที่เรียวแหลม เพื่อลดพื้นที่สัมผัสกับความร้อน ช่วยลดแรงเสียดทานทำให้เคลื่อนที่ได้เร็ว และยังมีตาที่มีก้านตายื่นยาวออกเพื่อช่วยในการมองเห็นศัตรูได้ในระยะไกล

สัตว์น้ำในระบบนิเวศหาดทราย – หาดหิน
          1. ปูหนุมาน (ปูลาย) BEACH CRAB : Matuta planipes
          กระดองเป็นรูปโค้งกลมและมีหนามยื่นออกไปทางด้านข้าง ขาเดินคู่แรกและคู่สุดท้ายเป็นกรรเชียง พื้นผิวกระดองทางด้านบนมีสีเหลืองอ่อน และมีจุดสีแดงเล็ก ๆ เรียงตัวกันเป็นวงและลายเส้นกระจายอยู่ทั่วไป ด้านล่างของลำตัวค่อนข้างแบนและมีพื้นสีขาว ก้ามหนีบแข็งแรง  อยู่ตามชายหาดทรายใต้ระดับน้ำลงต่ำสุด มีขนาด 5 เซนติเมตร  กินสัตว์หน้าดินและซากสัตว์
          2. เหรียญทะเล หรือ อีแปะทะเล SAND DOLLAR : Arachoides placenta
          ลำตัวแบนคล้ายเหรียญ เปลือกแข็ง ด้านบนซึ่งอยู่ตรงข้ามปากนูนเล็กน้อย บริเวณที่มีเท้าท่อเป็นรูปกลีบดอกไม้ที่ไม่บรรจบกันเหมือนเม่นหัวใจ  ด้านล่างซึ่งเป็นปากมีร่องของบริเวณเท้าท่อชัดเจน  ปากเล็กและยุบลง  ทวารหนักอยู่ทางด้านตรงข้ามกับปาก และมีร่องทอดออกไปทางขอบเปลือก ตัวสีน้ำตาลเข้ม อาศัยตามพื้นทะเลที่เป็นดินทรายหรือทรายปนโคลน  พบทั้งในอ่าวไทยและทะเลอันดามัน มีขนาดประมาณ 4 เซนติเมตร กินอินทรียสารในทราย ใช้ทำเครื่องประดับ
          3. แมงดาทะเล HORSE SHOE CRAB / KING CRAB
          ส่วนหัวและอกเชื่อมรวมกันเป็นรูปเกือกม้า ส่วนท้องกว้างไม่แบ่งเป็นปล้อง และมีระยางค์ 6 คู่ เป็นแผ่นแบน โดยมีส่วนเชื่อมต่อกันตรงกลาง คู่แรกเป็นแผ่นปิดเหงือก ส่วนอีก 5 คู่หลังเป็นเหงือก ด้านบนกระดองมีตารวมและตาเดี่ยวอย่างละคู่ ในน่านน้ำไทยมี 2 ชนิดคือ แมงดาถ้วยและแมงดาจาน แมงดาถ้วยอาศัยอยู่ตามพื้นทะเลที่เป็นทรายปนโคลน ส่วนแมงดาจานอยู่ตามพื้นทราย มีขนาดประมาณ 20  – 30 เซนติเมตร กินหนอนทะเล สัตว์หน้าดิน เป็นอาหาร

          4. ปลากระบอกหูดำ, กระบอกท่อนใต้ SQUARETAIL MULLET : Ellochelor  vaigiensis
          รูปร่างกลมเรียวยาว หัวกว้างใหญ่และแบน ตาเล็กไม่มีเยื่อไขมันปิด เกล็ดใหญ่ ลำตัวด้านบนมีสีน้ำตาลปนเทา ครีบทุกครีบมีสีน้ำตาลอมดำ หรือสีน้ำตาลไหม้ ชอบอยู่รวมกันเป็นฝูงบริเวณชายฝั่งทะเลและปากแม่น้ำ มีขนาด 19 – 40 เซนติเมตร กินอินทรียสาร และสัตว์ขนาดเล็ก เป็นปลาเศรษฐกิจ

หน้าที่ 1 | 2